De tijd vliegt. En hoe! Geen wonder dat Kerstmis al dichtbij is. En dat is altijd eerst en vooral zichtbaar in de winkels. Die weten immers dusdanig van aanpakken dat de kerstspullen al worden uitgestald en aangeboden vanaf eind oktober. Of, hoe de Kerstman die goede Sint dus te snel af is. Jawel. Natuurlijk dient deze gekke race maar één enkel doel: als eerste de koopwaar slijten aan de potentiële klant. Kassa, kassa dus.
Enne…vraag maar eens aan kinderen wat Kerst voor hen betekent. Het antwoord zal zijn: cadeautjes krijgen. Veel cadeautjes. En lekker eten. Veel eten. Bovendien zijn er de tijdschriften, tv-programma’s, films en liedjes die eensgezind de gezellige tijd en een dito sfeer stevig promoten. Met als gevolg dat de meesten onder ons zich laten opslokken door de niet te stuiten feestkoorts. Bijna uitgeteld, want in de greep van ‘moeten’ en de bijhorende stress, spartelen we Kerstmis (+ Nieuwjaar) tenslotte door. Kerstmis, die een rustige, vredige tijd zou moeten worden die ruimte biedt voor enige bezinning. Maar omdat zowel God als de Duivel vandaag niet meer lijken te bestaan is Kerstmis de laatste decennia volledig in de greep geraakt van hectische en commerciële vibes. Eerlijkheidshalve dient hier aan toegevoegd dat Kerstmis altijd tegenstanders heeft gehad.
Enkele tegenstanders
- De auteur George Bernard Shaw schreef in 1897 reeds dat Kerstmis door de winkeliers en de pers werd opgedrongen aan een onwillig en afkerig volk.
- In 1983 schreef een journalist van het Zuid-Afrikaanse blad The Star: “Bij alle schreeuwerige aansporingen op radio en teevee, in supermarkten kranten en tijdschriften, om het geld te laten rollen, rollen en nog eens rollen, zijn velen in de koopkoorts de boodschap van liefde kwijtgeraakt.”
- Brad Henry, voormalig gouverneur van Oklahoma (USA) zei vlak voor kerstmis 2008 het volgende: “Je wordt heel makkelijk opgeslokt door de drukte van de feestdagen. Kerst tradities worden taken die je van een lijstje afvinkt, en soms blijft er niet veel tijd over voor familie en vrienden. Het gelukkig gevoel dat we zouden moeten hebben, wordt vaak overschaduwd door al de stress.”
De oorsprong van Kerstmis is de viering van de winterzonnewende
De oorsprong van Kerstmis ligt in oude heidense, religieuze gebruiken. De Romeinen kwamen bij het uitbreiden van hun rijk in contact met Oosterse culten. Eén ervan was de verering van de Perzische lichtgod Mithras, wiens geboortedag op 25 december werd gevierd.
Vooral het einde van december was een belangrijke tijd op het noordelijk halfrond. De dagen waren kort en de nachten lang. Op 25 december begon de ommekeer. Er kwam weer meer licht en de dagen begonnen weer te lengen. De hergeboorte van het licht rond de winterzonnewende, ging gepaard met grote feesten die duurden van 17 december tot begin januari.
Gebruiken tijdens de het feest van de winterzonnewende
Onze kersttradities, zijn gewoon overgenomen van de rituele gebruiken tijdens de heidense vieringen van de winterzonnewende.
- Tijdens deze heidense riten werd het licht gesymboliseerd door kaarsen, vuur, lampen of een brandend wiel.
- In naaldbomen werden lichtjes opgehangen om de boze geesten te verjagen (= de latere kerstboom).
- Tijdens de feesttijd werd er niet gewerkt. Zo konden mensen zich volledig concentreren op eten, drinken, plezier maken en dansen.
- Ook werden er steevast eenvoudige geschenkjes uitgewisseld.
Van heidense ritus naar officiële christelijke feestdag
De bovenvermelde ritus werd in de vierde eeuw overgenomen door de katholieke kerk. Pas in het jaar 354 vinden we de eerste duidelijke verwijzing naar het feit dat 25 december werd aangeduid als de geboortedag van Jezus Christus. Daar Christus het licht van de wereld is, werd bepaald dat de herdenking van zijn geboorte plaats zou vinden rond de winterzonnewende of de wedergeboorte van het licht. Meer bepaald op 25 december. En dat terwijl Jezus van Nazareth in werkelijkheid in de zomer werd geboren. Pas in de vijfde eeuw gebood de kerk van Rome dat Kerstmis als een officiële christelijke feestdag moest worden gevierd!
Op deze manier kwam Kerstmis onze westerse wereld binnen. Met het nodige kunst- en vliegwerk. Kerstmis heeft zijn plaats intussen overduidelijk veroverd en behouden in het Westen. We kunnen het kind een andere naam geven, maar het blijft gewoon een oud heidens feest. Dat van de aanbidding van de zon of de terugkeer van het licht, voor de gelegenheid in een christelijk jasje gestopt! En feesten doen we dus allemaal op 25 december met of zonder overtuiging en met of zonder zin. Je feest toch ook mee? Proost!
